"Hazırda kredit müqavilələrinin çoxunda belə mənzərə müşahidə olunur - müştəri hər ay müəyyən miqdar kredit ödəyir, lakin iki il sonra da əsas borc demək olar ki, ciddi dəyişmir. Çünki ilkin mərhələdə ödəmələrin böyük hissəsi faizlərə yönəlir". Bu barədə iqtisadçı Eldəniz Əmirov öz sosial media hesabında qeyd edib.
İqtisadçı bildirib ki, tətbiq edilən bu kredit ödənişi üsulunun adı "Annuitet metod"dur:
"Bu metod banklar tərəfindən ən çox istifadə edilən gəlir optimallşdırma alətidir. Bu metodun əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, aylıq ödənişlər sabit olur, lakin bu sabit məbləğin içində faizin və əsas borcun payı zamanla dəyişir. İlk aylarda bu sabit məbləğin çox böyük hissəsi faiz olur, əsas borc isə minimal miqdarda azalır.
Zaman keçdikcə faiz yükü azalır, əsas borcun payı artır. Səbəb sadədir: faiz kreditin qalıq məbləği üzərindən hesablanır və kreditin əvvəlində bu məbləğ ən yüksək həddə olur. Məsələn, 5 illik kreditin ilk 18 ayında ümumi ödənişlərin 60–70%-i faizlərə gedə bilər.
Bu, bankların sevimli metodudur. Çünki bankın riskini başlanğıcda minimuma endirir. Müştəri kreditin ilk illərində əsas borcu az, faizi isə yüksək ödədiyi üçün bank ilkin dövrdə maksimum gəlir əldə edir. Kredit vaxtından əvvəl bağlansa belə, bank artıq əsas gəliri yığmış olur. Beləliklə, gecikmə və ya defolt riski yarananda belə, bank artıq faiz payını çıxarmış olur.
Bəs müştəriyə təqdim etmək üçün alternativ metodlar mövcuddurmu?
Bəli!
Ən çox alternativ metod kimi istifadə edilə bilən, amma bank üçün əlverişli olmayan metod differensial metoddur. Bu metodda əsas borc aylar üzrə bərabər hissələrə bölünür. Faiz isə qalan əsas məbləğə tətbiq olunur. Buna görə də əvvəlki aylarda ümumi ödənişlər yüksək olur, sonra azalır.
Bu metodda ilk aylar yük çox olsa da, müştəri ümumilikdə daha az faiz ödəyir, bank isə gəlirini tədricən əldə etdiyi üçün qısamüddətli qazanc imkanlarını itirir. Məhz bu səbəblə differensial metod Azərbaycanda və digər inkişaf edən ölkələrdə nadir hallarda təklif olunur. Yəni bu, sadəcə bizim bankların yanaşması deyil. ABŞ, Türkiyə, Gürcüstan və s. kimi ölkələrdə çox geniş yayılıb. Amma Rusiyada differensial metod da geniş yayılıb.
Hesab edirəm ki, müştəriyə seçim imkanının verilməsi daha ədalətli olardı. Yəni kredit müqaviləsi imzalanmadan əvvəl həm annuitet, həm differensial metodla hazırlanmış ödəniş cədvəlləri müştəriyə təqdim olunmalı, aralarındakı fərq izah edilməlidir. Hətta annuitet metodla aparılan ödənişlərdə belə, kreditin erkən bağlanması zamanı müştəriyə güzəşt tətbiq edilməlidir". \\Bakupost
İqtisadçı bildirib ki, tətbiq edilən bu kredit ödənişi üsulunun adı "Annuitet metod"dur:
"Bu metod banklar tərəfindən ən çox istifadə edilən gəlir optimallşdırma alətidir. Bu metodun əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, aylıq ödənişlər sabit olur, lakin bu sabit məbləğin içində faizin və əsas borcun payı zamanla dəyişir. İlk aylarda bu sabit məbləğin çox böyük hissəsi faiz olur, əsas borc isə minimal miqdarda azalır.
Zaman keçdikcə faiz yükü azalır, əsas borcun payı artır. Səbəb sadədir: faiz kreditin qalıq məbləği üzərindən hesablanır və kreditin əvvəlində bu məbləğ ən yüksək həddə olur. Məsələn, 5 illik kreditin ilk 18 ayında ümumi ödənişlərin 60–70%-i faizlərə gedə bilər.
Bu, bankların sevimli metodudur. Çünki bankın riskini başlanğıcda minimuma endirir. Müştəri kreditin ilk illərində əsas borcu az, faizi isə yüksək ödədiyi üçün bank ilkin dövrdə maksimum gəlir əldə edir. Kredit vaxtından əvvəl bağlansa belə, bank artıq əsas gəliri yığmış olur. Beləliklə, gecikmə və ya defolt riski yarananda belə, bank artıq faiz payını çıxarmış olur.
Bəs müştəriyə təqdim etmək üçün alternativ metodlar mövcuddurmu?
Bəli!
Ən çox alternativ metod kimi istifadə edilə bilən, amma bank üçün əlverişli olmayan metod differensial metoddur. Bu metodda əsas borc aylar üzrə bərabər hissələrə bölünür. Faiz isə qalan əsas məbləğə tətbiq olunur. Buna görə də əvvəlki aylarda ümumi ödənişlər yüksək olur, sonra azalır.
Bu metodda ilk aylar yük çox olsa da, müştəri ümumilikdə daha az faiz ödəyir, bank isə gəlirini tədricən əldə etdiyi üçün qısamüddətli qazanc imkanlarını itirir. Məhz bu səbəblə differensial metod Azərbaycanda və digər inkişaf edən ölkələrdə nadir hallarda təklif olunur. Yəni bu, sadəcə bizim bankların yanaşması deyil. ABŞ, Türkiyə, Gürcüstan və s. kimi ölkələrdə çox geniş yayılıb. Amma Rusiyada differensial metod da geniş yayılıb.
Hesab edirəm ki, müştəriyə seçim imkanının verilməsi daha ədalətli olardı. Yəni kredit müqaviləsi imzalanmadan əvvəl həm annuitet, həm differensial metodla hazırlanmış ödəniş cədvəlləri müştəriyə təqdim olunmalı, aralarındakı fərq izah edilməlidir. Hətta annuitet metodla aparılan ödənişlərdə belə, kreditin erkən bağlanması zamanı müştəriyə güzəşt tətbiq edilməlidir". \\Bakupost
