Bakı, 12 may, AZƏRTAC
NASA tərəfindən maliyyələşdirilən və Venera planetinin qabığının hərəkətlərini təsvir edən yeni araşdırma Yerin daha isti əkizinin geologiyası ilə bağlı bəzi sürpriz cəhətləri ortaya çıxarıb.
AZƏRTAC NASA-nın saytına istinadla xəbər verir ki, alimlər Veneranın qabığının ən xarici təbəqəsinin zaman keçdikcə daha qalınlaşacağını gözləyirdilər. Lakin “Nature Communications” nəşrində dərc olunan məqalədə tədqiqat qrupu qaya sıxlığına və ərimə dövrlərinə əsaslanan Yer qabığının metamorfizma prosesini təklif edir.
Yerin qayalı qabığı yavaş-yavaş hərəkət edən, plitə tektonikası kimi tanınan prosesdə qıvrımlar və çatlar əmələ gətirən nəhəng plitələrdən ibarətdir. Məsələn, iki boşqab toqquşduqda, daha yüngül boşqab daha sıx olanın üstünə sürüşür və onu altındakı təbəqəyə, mantiyaya məcbur edir. Subduksiya kimi tanınan bu proses Yer qabığının qalınlığını idarə etməyə kömək edir. Alt plitəni təşkil edən süxurlar planetin içərisinə daha dərin batdıqca, Yer kürəsi artan temperatur və təzyiq nəticəsində dəyişikliklər yaşayır. Bu dəyişikliklər vulkanik fəaliyyətin səbəblərindən biri olan metamorfizm kimi tanınır.
NASA-nın Hyustondakı Conson Kosmik Mərkəzindəki Astromaterialların tədqiqi və kəşfiyyat elmləri bölməsinin rəis müavini Castin Filiberto isə bildirib ki, bunun əksinə olaraq, Veneranın Yerdəki kimi boşqab tektonikası nəticəsində subduksiyaya dair heç bir dəlil olmayan tək parçadan ibarət qabığı var. O, qabığın orta hesabla təxminən 40 kilometr və maksimum 65 kilometr qalınlığını müəyyən etmək üçün modelləşdirmədən istifadə edib. Alim əlavə edib: “Bu, planetdəki şərtləri nəzərə alaraq, təəccüblü dərəcədə nazikdir. Məlum olur ki, modellərimizə görə, qabıq qalınlaşdıqca onun dibi o qədər sıx olur və nəticədə ya qopub mantiyanın bir hissəsinə çevrilir, ya da əriyəcək qədər isti olur. Beləliklə, Veneranın hərəkət edən plitələri olmadığı halda, onun qabığı metamorfizm yaşayır. Bu tapıntı planetin geoloji proseslərini və təkamülünü başa düşmək yolunda mühüm addımdır”.
NASA-nın tədqiqatçıları bu nəzəriyyə əsasında Veneranın səthinin daha dəqiq araşdırılması üzrə işləri davam etdirəcəklər. C.Filiberto deyib: “Biz, əslində, Venerada nə qədər vulkanik fəaliyyət olduğunu bilmirik. Güman edirik ki, yeni tədqiqatlar bu planetin sirlərini daha çox açmağa imkan verəcək”.
