9 May – Qələbə Günü paradı Rusiya üçün həm simvolik, həm də siyasi cəhətdən vacib tədbirdir. Bu il də Moskva həmin ənənəni davam etdirir. Lakin qeyd etdiyimiz kimi, bir sıra ölkələrin iştirak etməməsi geosiyasi fonun dəyişdiyini göstərir.
Ukraynadan gələn təhlükə məsələsinə gəldikdə isə, hazırda açıq şəkildə Moskvanın özü birbaşa hədəf olsa da, genişmiqyaslı hücum ehtimalı çox azdır. Bunun bir neçə səbəbi var:
1. Yüksək təhlükəsizlik tədbirləri – Rusiya belə paradlar zamanı xüsusi təhlükəsizlik rejimi tətbiq edir. Moskva səmasında hava hücumundan müdafiə sistemləri tam aktiv olur.
2. Simvolik məkan və tarix – Paradın məhz Qələbə Günündə və Qızıl Meydanda keçirilməsi Rusiya üçün milli qürur məsələsidir və bu, hər hansı hücum halında beynəlxalq reaksiyanı da daha kəskin edərdi.
3. Ukraynanın taktiki yanaşması – Ukrayna daha çox cəbhə xəttinə və logistik obyektlərə zərbə endirməyə üstünlük verir. Parad kimi siyasi tədbirə hücum etmək isə riskli və qeyri-prioritet ola bilər.
Lakin texnoloji imkanlar artdıqca, dron və raketlərlə simvolik hədəflərə zərbə endirmək cəhdləri də istisna edilmir. Son aylarda Moskva ətrafında baş verən dron hücumları bu təhlükəni tamamilə yox saymağa imkan vermir.
Onu da qeyd edim ki, Qələbə Günü münasibətilə Moskvada keçiriləcək hərbi parad üçün Rusiya 29 ölkənin liderini dəvət edib. Bu liderlər əsasən Rusiya ilə dost münasibətləri olan ölkələri təmsil edir. Burda yeni iştirak edən dövlət də varki Şimali Koreya bu paradda ilk dəfədir ki, iştirak edir.
Əlavə olaraq, Ermənistan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və digər MDB ölkələrinin liderləri də dəvət olunub. Lakin Qərb ölkələrinin, xüsusilə ABŞ və Avropa İttifaqı üzvlərinin liderləri bu ilki paradda iştirak etməyəcəklər. Bu, Rusiya ilə Qərb arasında Ukrayna müharibəsi fonunda yaranan gərgin münasibətlərin nəticəsi kimi qiymətləndirilir.
Paradda iştirak edən liderlərin siyahısı, Rusiya ilə yaxın münasibətləri olan ölkələrin mövqeyini və beynəlxalq siyasətdəki cari vəziyyəti əks etdirir.
Ukraynanın 9 May paradı zamanı Moskvaya və ya digər Rusiya şəhərlərinə real təhlükə törətmək potensialı müəyyən qədər mövcuddur, amma bu risklər məhduddur və daha çox simvolik xarakter daşıyır.
Ukraynanın yaratdığı potensial təhlükələr:
1. Dron hücumları:
Ukrayna artıq bir neçə dəfə Moskvaya dron hücumları təşkil edib. Xüsusilə energetika və sənaye obyektlərini hədəf alıb. Qələbə Günü paradı kimi yüksək səviyyəli tədbir zamanı Ukraynanın simvolik hücum cəhdi mümkündür.
2. Kiberhücumlar:
Ukraynanın və ya ona dəstək verən qrupların Rusiya dövlət infrastrukturuna qarşı kiberhücumları gözlənilə bilər – məsələn, teleyayımın pozulması və ya xəbər portallarının ələ keçirilməsi kimi aksiyalar.
3. Psixoloji təsir və informasiya əməliyyatları:
Ukrayna bu günü istifadə edərək informasiya müharibəsində fəallaşa bilər, Rusiya daxilində ictimai narazılığı gücləndirmək və simvolik zəiflik mesajları vermək üçün addımlar ata bilər.
Amma məhdudiyyətlər də var:
Texniki çətinliklər: Moskva güclü hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə qorunur. Dron və raketlərin bu səddi aşması asan deyil.
Beynəlxalq reaksiya riski: Parad zamanı birbaşa və genişmiqyaslı hücum Ukraynanın beynəlxalq imicinə zərər vura bilər. Xüsusilə mülki itkilər olarsa, Qərbdə dəstək azala bilər.
Hücumun effektivliyi: Belə tədbirlərə hücumlar adətən rəmzi xarakter daşıyır və strateji nəticə vermir.
Nəticədə Ukrayna bu günü informasiya və psixoloji müstəvidə istifadə etməyə daha çox meylli olacaq. Real fiziki hücum riski var, amma bu, məhduddur və güclü Rusiya əks-tədbirləri ilə qarşılaşa bilər.
Anar Şuşalı
Hərbi ekspert
