Bakı. Trend:
Rusiyanın Ermənistandakı səfiri Sergey Kopırkin ümid etdiyinibildirib ki, erməni tərəfdaşlar Qərbdəki rusofob dairələrintəzyiqlərinə boyun əyməyəcək və ölkələrini Rusiyaya qarşı yönəlmişgeosiyasi sxemlərdə alətə çevirməyə imkan verməyəcəklər.
“Ümid edirik ki, erməni müttəfiqlərimiz Qərbdəki rusofobqüvvələrin təzyiqi ilə öz gözəl ölkələrini Rusiyaya qarşı bölgədə‘ikinci cəbhə’ kimi istifadə olunmağa imkan verməyəcək və sürətləinkişaf edən Avrasiya inteqrasiyası proseslərində iştiraklarınıtəhlükə altına qoymayacaqlar,” – deyə səfir vurğulayıb.
Bununla yanaşı, Kopırkin bildirib ki, Ermənistan suveren birdövlət kimi istədiyi tərəfdaşla münasibət qurmaq hüququna malikdir.Lakin onun fikrincə, regionun davamlı inkişafı yalnız qonşularınmaraqlarına hörmət və xarici müdaxilələrdən imtina şəraitindəmümkündür.
Cənubi Qafqazda təhlükəsizlikdən danışan diplomat qeyd edib ki,Rusiya bütün problemlərin regional əsasda həllinintərəfdarıdır.
“Cənubi Qafqazın taleyi və gələcəyi region ölkələrinin vəonların qonşularının iştirakı ilə həll edilməlidir. Firavanlığın vəsabitliyin açarı inklüziv dialoq, qarşılıqlı məqbul həllərinaxtarışı və bölgəni yad geosiyasi layihələrə cəlb etmək cəhdlərininneytrallaşdırılmasıdır,” – deyə o vurğulayıb.
Bu kontekstdə o, “3+3” (Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan +Rusiya, Türkiyə, İran) formatında fəaliyyətləri alqışlayıb. Onunsözlərinə görə, artıq iki dəfə XİN rəhbərlərinin iştirakı iləgörüşlər baş tutub və növbəti iclasların Yerevan və Bakıdakeçirilməsi nəzərdə tutulur. Tərəflərin razılığı ilə regionaltəhlükəsizlik məsələlərinin də müzakirəyə çıxarılmasımümkündür.
Kopırkin Rusiya tərəfinin Ermənistan və Azərbaycan arasındamünasibətlərin normallaşmasına dəstək verməyə hazır olduğunu birdaha bəyan edib.
“Biz sülh müqaviləsi üzrə mətnin razılaşdırılmasında irəliləyişialqışlayırıq və tərəflər tərəfindən müəyyənləşdiriləcək format vəmiqyasda bu prosesi dəstəkləməyə, yardım göstərməyə hazırıq. Rusiyabu müqavilənin imzalanması, nəqliyyat əlaqələrinin açılması,humanitar məsələlərin və sərhədlərin delimitasiyasının müzakirəsiüçün platforma təqdim etməyə hazırdır,” – deyə diplomat qeydedib.
Səfir xatırladıb ki, artıq Rusiya, Ermənistan və Azərbaycanarasında davamlı üçtərəfli əməkdaşlıq formatı mövcuddur. 2021-ciildə liderlərin qərarı ilə üç ölkənin baş nazir müavinlərininrəhbərlik etdiyi işçi qrup yaradılıb və əsas məqsəd regiondanəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılmasıdır.
... Ermənistanla Rusiya arasındakı münasibətlərdə ilk baxışdanmüəyyən yumşalma və ya normallaşma təsiri bağışlayan proseslərbaşlanıb. Fəqət ritorikanın səngiməsi və diplomatik təmaslarıncanlanması arxasında, əslində, səmimi yaxınlaşma yox, zərurətdəndoğan taktiki oyun dayanır. Təbii ki, yaşanan proseslərinmərkəzində Moskva və İrəvan arasında qarşılıqlı inam yox, CənubiQafqazda və Avropada qüvvələr balansının dəyişməsi fonundaformalaşan geosiyasi zərurət dayanır.
2023-cü ilin sonlarından etibarən Ermənistan qərbyönümlütrayektoriyaya keçib. Aİ təşəbbüslərinə qoşulmaq, Fransa iləhərbi-siyasi yaxınlaşma, Avropa institutlarında fəallığın artmasıvə eyni zamanda Moskvanın təsirində olan strukturlarda aktivliyinazalması - bütün bu proseslər Kreml tərəfindən diqqətlə izlənilib.Paralel olaraq, Ukraynada Qərblə qarşıdurmanın yeni mərhələsinəkeçid edən Rusiya, öz təsirinin sarsıldığı kənar bölgələrə daha çoxdiqqət ayırmağa başlayıb. Cənubi Qafqaz - bu baxımdan həlledicinöqtədir. Ermənistanın strateji tərəfdaş statusunu itirməsi Moskvaüçün təkcə nüfuz itkisi deyil, həm də strateji məğlubiyyətdeməkdir.
Belə bir fonda 2025-ci ilin əvvəlində Moskva ilə İrəvan arasındabaş verən diplomatik "yumşalma", əslində, qarşılıqlı simpatiyanındeyil, mürəkkəb geosiyasi alverin nəticəsidir. Geosiyasi dalandaqalan Ermənistan riskləri minimuma endirməyə çalışır. Rusiya isəitirdiyi təsir mexanizmlərini geri qaytarmaq istəyir.
Rusiya və Ermənistanın xarici işlər nazirlərinin yanvar ayındakeçirdiyi danışıqlar uzun fasilədən sonra tərəflərin bir-birinəaçıq ittihamsız müraciət etdiyi ilk platforma oldu. Sergey Lavrovgörüşü “məzmunlu”, Ararat Mirzoyan isə “dialoqun saxlanmasınınvacibliyi” kimi səciyyələndirmişdi.
Bununla belə, daha mühüm hadisə apreldə Ermənistan parlamentininsədri Alen Simonyanın Sankt-Peterburqa səfəri idi. MDBParlamentlərarası Assambleyasında iştirakı - sədaqət jestindən dahaçox, "qapıları bağlamırıq" mesajı idi. Matviyenkonun İrəvanaplanlaşdırılan səfəri və Paşinyanın Qələbə Paradında iştirakı -bunlar hələlik yalnız simvolik yenilənmədir, amma strateji ittifaqdeyil.
2025-ci ildə Ermənistanın xarici siyasəti artıq tam şəkildəmayak diplomatiyası nümunəsinə çevrilib: Moskva ilə Brüsselarasında hər bir manevr daha çox ziddiyyət, daha az suverenlikgətirir. 2020-ci ildə Qarabağda ağır hərbi məğlubiyyət və ərazilərənəzarətin tam itirilməsindən sonra Ermənistan rəhbərliyi stratejişok vəziyyətinə düşdü. Amma aydın kurs formalaşdırmaq əvəzinə,Ermənistan tərəddüdlərlə dolu bir yol seçdi - gah Rusiyaya, gah Aİvə ABŞ-yə meyl etdi. 2025-ci ildə bu siyasət daha da bariz oldu:bir tərəfdən NATO-nun təhlükəsizlik təminatlarına ümid, digərtərəfdən isə Rusiya ilə iqtisadi bağların qırılmasından qorxu.
2025-ci ilin yanvarında Ermənistan Avropa Sülh Fondu iləəməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün rəsmi müraciət etdi. Bu addım,faktiki olaraq, Aİ-nin hesabına müdafiə sektorunun müntəzəmmaliyyələşdirilməsinə qapı açırdı. Fevral ayında İrəvan artıq 12milyon avro məbləğində ilk tranşı aldı - bu vəsait hərbi texnikanınsaxlanması və daşınması üçün infrastrukturun modernləşdirilməsinəyönəldildi. Fransa ilə bağlanmış razılaşmalar çərçivəsində Thalesşirkətinin zenit radarlarının çatdırılmasına başlanıldı, ErmənistanMüdafiə Nazirliyi isə 2025–2026-cı illər ərzində fransız istehsalıolan tank əleyhinə raket kompleksləri və "PGM Précision" snaypertüfənglərinin alınmasını planlaşdırdığını açıqladı.
Bununla paralel olaraq, Ermənistan NATO yanında Brüsseldə daiminümayəndəlik açdı. Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi bunu"Avroatlantik əməkdaşlıqda yeni mərhələ" kimi qiymətləndirdi.2025-ci il martın 17-də Rumıniyada erməni zabitləri ilk dəfə NATOilə birgə qərargah təlimlərində iştirak etdilər - bu, hibridtəhdidlərə cavab simulyasiyası üzrə əməliyyat çərçivəsində baştutdu. Apreldəsə Nikol Paşinyan Aİ ilə yeni strateji memorandumimzaladı - sənəddə rəqəmsallaşma, kibertəhlükəsizlik və ədliyyəsahələrində sektorlararası inteqrasiyanın dərinləşdirilməsi nəzərdətutulur.
Bununla yanaşı, 2025-ci ilin ilk rübündə İrəvana Qərbnümayəndələrinin axını artdı: Fransanın müdafiə naziri SebastyanLekornu, NATO baş katibinin müavini Mirça Coane və Aİ-nin ŞərqTərəfdaşlığı üzrə xüsusi nümayəndəsi Katarina Maternova Ermənistanasəfər etdilər. Bütün görüşlərdə əsas tezis bir idi: “Ermənistanınazad seçimi və İrəvanın Avropa perspektivi”.
Ermənistanın Qərbə doğru açıq şəkildə meyl etməsinə baxmayaraq,İrəvan hələ də Rusiya qarşısındakı real asılılıqlardan imtina edəbilmir. Rusiya əvvəlki kimi Ermənistanın əsas iqtisadi tərəfdaşıolaraq qalır. 2025-ci ilin birinci rübündə iki ölkə arasındaticarət dövriyyəsi 1,6 milyard dollar təşkil edib ki, bu da əvvəlkiilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4% artım deməkdir. Ermənistanixracatının 43%-i hələ də Rusiya istiqamətlidir, ölkənin əməkmiqrantlarının 65%-i isə Rusiya bazarında çalışır. Təkcəyanvar–mart aylarında Ermənistana Rusiyadan 520 milyon dollardanartıq şəxsi pul köçürməsi edilib.
Ticarətlə yanaşı, enerji sahəsində də İrəvan Moskvanın tamtəsiri altındadır: “Qazprom Ermənistan” şirkəti 100% Rusiya“Qazprom”una məxsusdur və ölkədə qaz təchizatında monopol mövqeyəsahibdir. 2025-ci ildə təbii qazın qiyməti 1000 kubmetr üçün 165dollar səviyyəsində saxlanılıb ki, bu da region üzrə ən aşağıtariflərdəndir. Bu təchizatın dayanması qiymət artımından tutmuşsənaye müəssisələrinin dayanmasına qədər zəncirvari reaksiya doğurabilər.
Ermənistanın logistika sahəsindəki asılılığı da həlledici olaraqqalır: ölkədəki bütün dəmiryolu nəqliyyatı Rusiya Dəmir Yollarınaməxsus Cənubi Qafqaz Dəmir Yolu tərəfindən idarə olunur. Moskvanınrazılığı olmadan strateji məhsulların - yanacaq, texnika, avadanlıq- idxalını təmin etmək mümkün deyil. Hətta İrandan gələn humanitaryüklər belə çox zaman Moskvanın nəzarət etdiyi marşrutlarladaşınır.
Bundan əlavə, Gümrüdə yerləşən 102-ci Rusiya hərbi bazası -təqribən 5000 rus əsgərinin dislokasiya olunduğu obyekt -Qarabağdakı hadisələrdən sonra İrəvan tərəfindən kəskin tənqidolunsa da, fəaliyyətini davam etdirir. Bu baza “müttəfiqmüdafiəsi”nin simvolu kimi təqdim olunsa da, əslində Rusiya üçüntəsir və təzyiq vasitəsidir.
Nikol Paşinyan anlayır ki, Azərbaycanla hələ də sülh sazişiimzalanmayıb, Türkiyə ilə münasibətlər isə gərgin olaraq qalır,ölkədə daxili sabitlik yoxdur - belə bir vəziyyətdə ErmənistanRusiyadan tamamilə imtina edə bilməz. Bununla yanaşı, o, Aİ vəABŞ-dən təhlükəsizlik zəmanətləri, texnoloji transfer vəhakimiyyəti qorumaq üçün siyasi legitimlik əldə etməyə çalışır. Buisə Ermənistanın xarici siyasətini daha da qeyri-müəyyən vədəyişkən edir.
Diplomatik forumlarda Ermənistan nümayəndə heyətiAvrointeqrasiya, demokratiya və insan haqları barədə danışır, birhəftə sonra isə MDB tədbirinə qatılır və ya Aİİ qarşısındaöhdəliklərini təsdiqləyir. 2025-ci ilin martında Paşinyan“Politico”ya verdiyi müsahibədə “Rusiyanı təhdid saymadığını”bildirir, bir ay sonra isə Ursula fon der Lyayenlə görüşdə“Ermənistanın artıq avtoritar Avrasiya məkanının bir hissəsiolmadığını” bəyan edir. Bu ziddiyyətli ritorika təkcə Moskvadadeyil, Brüsseldə də qıcıq doğurur və “Paşinyana etibar etməkolarmı?” sualını aktuallaşdırır.
Ermənistan 2015-ci ildən bəri Avrasiya İqtisadi İttifaqının(Aİİ) üzvüdür. Bu müddət ərzində Rusiya ilə ticarət dövriyyəsi 3dəfədən çox artıb. 2024-cü ilin yekunlarına görə, Ermənistanınxarici ticarət dövriyyəsində Rusiyanın payı 30%-i keçib. Bu ölkəhəm də Ermənistanın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Rusiyada çalışan 600minə yaxın erməni miqrant hər il vətənə 2 milyard dollardan artıqvəsait göndərir ki, bu da ölkə ÜDM-nin təxminən 15%-nəbərabərdir.
Ermənistan “Qazprom”dan güzəştli qiymətlərlə qaz alır (1000kubmetr üçün 165 dollar), Aİİ bazarlarına preferensial çıxış əldəedir, texnologiya mübadiləsi və sabitləşdirici kreditproqramlarında iştirak edir. 2022–2024-cü illərdə Ermənistanaqoyulan xarici investisiyaların 35%-dən çoxu Rusiyadan gəlib. Buəlaqələri qırmaq iqtisadi fəlakətlə nəticələnə bilər.
Həmçinin Ermənistan KTMT-dən çıxmayıb, baxmayaraq ki, təşkilatınbir sıra tədbirlərində iştirakını dondurub. Ritorikada məyusluqifadə olunsa da, Paşinyan real addımlar atmır, çünki bu öhdəliklər- az da olsa - Türkiyə və ya Azərbaycanla potensial eskalasiyafonunda qoruyucu funksiyanı saxlayır.
2024-cü ilin payızından başlayaraq, Ermənistanın Avropaİttifaqına inteqrasiya kursu yeni mərhələyə keçib. Oktyabrda Aİ vəErmənistan “Sektorlar üzrə əməkdaşlığın genişləndirilməsi üzrəbirgə yol xəritəsi” imzalayıblar. Bu sənəd, əslində, 2013-cü ildəMoskvadan gələn təzyiqlər səbəbindən imzalanmamış assosiasiyasazişinin alternatividir. Yol xəritəsi enerji, rəqəmsallaşma,hüquqi uyğunlaşdırma, korrupsiyaya qarşı mübarizə və xüsusiləhərbi-texniki əməkdaşlıq sahələrini əhatə edir.
2024-cü ilin dekabrında Ermənistan Avropa Sülh Fonduna qoşulmasazişini ratifikasiya edib ki, bu da faktiki olaraq Aİ-dən silahtədarükünün başlanmasına imkan verib. Fransız KİV-lərininməlumatına görə, Paris Ermənistana zenit-raket kompleksləri,radiolokasiya avadanlıqları və snayper silahlarının göndərilməsinəhazırlaşır. Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin nümayəndələri Rumıniyavə Polşada NATO ilə birgə qərargah təlimlərində iştirak etməyəbaşlayıblar. Paşinyan isə 2025-ci ilin yanvarında Brüsseldə çıxışedərək bildirib ki, Ermənistan “Avropa dəyərlər sistemini bölüşür”və Aİ ilə “strateji tərəfdaşlığı dərinləşdirmək niyyətindədir”.
Həmin ay Ermənistan NATO yanında Brüsseldə diplomatik missiyaaçıb və bu addım Moskvada ciddi narahatlıq doğurub. Çünki 2020-ciildə İrəvan rəsmi şəkildə Qərb strukturları kontekstində“hərbi-strateji neytrallıq” bəyan etmişdi.
Paşinyan yaxşı anlayır ki, xarici dəstək - xüsusilə iqtisadi vədiplomatik - olmadan hökuməti dağılmaq təhlükəsi ilə üz-üzədir.2023–2024-cü illərdə Qarabağın təslim edilməsi və sosialproblemlərin dərinləşməsi ilə artan xalq narazılığı onunhakimiyyətini zəiflətdi. Bu səbəbdən Paşinyan nə Moskvayla, nə dəBrüssellə açıq qarşıdurmaya getməyə cəsarət edir.
Vaxtaşırı Aİ ilə inteqrasiya dəstəklənir, Ursula fon der Lyayenvə Emmanuel Makronla görüşlər keçirilir, insan haqları və gendersiyasəti üzrə sənədlər imzalanır. Amma eyni zamanda, PaşinyanMoskvanı da unutmur, MDB forumlarında iştirak edir və hələ dəformal olaraq Aİİ və KTMT qarşısında öhdəliklərini saxlayır.
Beləliklə, Ermənistanın xarici siyasəti “ikili legitimlik”modelinə çevrilir: Qərbin gözündə - potensial tərəfdaş, Rusiyanıngözündə - hələ də müttəfiq. Bu siyasət yalnız tarazlıq şəraitindəişləyir, lakin həmin tarazlıq getdikcə daha da pozulur.
Moskva İrəvana qarşı səs-küylü demarşlara əl atmır, lakin onuntəzyiqi sistemli və stratejidir. Bu təzyiq nə sanksiyalarla, nə dəaçıq hədələrlə müşayiət olunur - əsasən üç əsas istiqamətdəcəmlənir: Ermənistanın iqtisadi asılılığı, enerji sektorundanəzarət və logistik zəiflik. Bu, Kreml tərəfindən son iyirmi ildəpostsovet məkanında uğurla tətbiq edilən klassik “yumşaqməcburetmə” taktikasıdır.
Rusiya Federasiyası Ermənistanın ən böyük iqtisadi tərəfdaşıolaraq qalır. 2024-cü ilin nəticələrinə əsasən, iki ölkə arasındakıticarət dövriyyəsi təxminən 6,4 milyard dollar təşkil edib ki, buda Ermənistanın ümumi xarici ticarət dövriyyəsinin 30%-dən çoxudur.Ermənistan iqtisadiyyatına yatırılan sərmayələrin təqribən 40%-iRusiyadan gəlir, bank köçürmələrinin isə 45%-dən çoxu Rusiyadakıerməni diasporası tərəfindən edilir. Bu, Ermənistanın maliyyəsabitliyi baxımından ciddi həssaslıq yaradır.
Rusiya bankları və ödəniş sistemləri Ermənistan iqtisadiyyatınınişləməsi üçün əsas mexanizmlərdir. Qərbin Rusiyaya qarşı tətbiqetdiyi sanksiyalar şəraitində Ermənistan paralel idxal vəsanksiyaların dolanılması üçün mühüm hab funksiyası qazanıb. Təkcə2023-cü ildə Ermənistandan Rusiyaya re-eksport olunan məhsullarınhəcmi 170%-dən çox artıb, erməni banklarına isə rus şirkətlərindən1,8 milyard dollardan artıq valyuta daxil olub. Bu, inflyasiyanınyüksəlməsinə və kölgə iqtisadiyyatının genişlənməsinə səbəb olub,eyni zamanda Ermənistanı Moskvanın maliyyə sisteminə daha dabağlayıb.
Bundan başqa, Ermənistan Avrasiya İqtisadi İttifaqının vahidgömrük məkanından kritik dərəcədə asılıdır. Ermənistan ixracatının65%-ə qədəri Aİİ ölkələrinə - əsasən Rusiyaya gedir. Bu ittifaqErmənistana yalnız rüsumdan azad ticarət deyil, həm də əməkbazarına çıxış imkanı verir: hər il 600 mindən çox erməni Rusiyadaçalışaraq ölkəyə 2 milyard dollardan artıq vəsait göndərir - bu daErmənistan ÜDM-nin təqribən 15%-ni təşkil edir.
Ermənistan enerji bazarında Rusiya praktiki olaraq monopolvəziyyətdədir. Qazpaylayıcı sistemin operatoru olan “QazpromErmənistan”ın səhmlərinin 100%-i Rusiya “Qazprom”una məxsusdur. Buşirkət illik 2,5 milyard kubmetrdən çox təbii qaz tədarük edir vəölkənin daxili tələbatının 90%-dən çoxunu ödəyir. Ermənistanaverilən qazın qiyməti 1000 kubmetr üçün 165 dollardır - bu rəqəmbazar qiymətindən aşağıdır, lakin qiymətin müəyyən edilməsi sırfKremlin siyasi iradəsindən asılıdır.
2020-ci ildə Qarabağ müharibəsi və pandemiyanın yaratdığıiqtisadi böhran fonunda, “Qazprom” Ermənistana qazın qiymətiniendirməkdən imtina etdi. Bu, İrəvan üçün ilk ciddi xəbərdarlıq idi:qaz təkcə enerji resursu deyil, həm də geosiyasi təzyiqalətidir.
Qazla yanaşı, rus şirkətləri Ermənistanın ikinci ən iri elektrikstansiyası olan Razdan İES-ə nəzarət edir və ölkənin elektrikenerjisi bazarının 25%-dən çoxuna sahibdir. Bu sahədəki istənilənpozuntu və ya təzyiq daxili sabitliyi ciddi şəkildə poza bilər.
“Cənubi Qafqaz Dəmir Yolu” QSC - Ermənistanın bütün dəmir yoluinfrastrukturunu idarə edən qurum - Rusiya Dəmir Yollarının törəməmüəssisəsidir. 2008-ci ildə imzalanmış 30 illik idarəetməmüqaviləsi əsasında bu şirkət yük və sərnişin daşımalarının, ocümlədən yanacaq və ərzaq tədarükü üzrə əsas marşrutların hamısınade-fakto nəzarət edir.
Ermənistan dənizə çıxışı olmayan dövlətdir və onun xariciticarəti - o cümlədən İrandan və Gürcüstandan keçən tranzit - məhzinfrastrukturun kimə məxsus olduğuna bağlıdır. Dəmir yoluvasitəsilə təzyiq göstərmək və yük axınını idarə etməklə Moskva,siyasi münasibətlər pisləşərsə, İrəvana təsir imkanını əlindəsaxlayır.
Unudulmamalıdır ki, Gümrüdə yerləşən 102-ci Rusiya hərbibazasında 5000-ə yaxın rus hərbçisi xidmət edir. Bu baza formalolaraq Ermənistanın təhlükəsizliyinə zəmanət rolunu oynayır -xüsusən də Türkiyə ilə münasibətlər fonunda. Lakin əslində bu,Moskvanın Ermənistan üzərindəki nəzarət alətlərindən biridir:Rusiyanın hərbi fəallığı İrəvanın siyasi loyal davranışından asılıolaraq tənzimlənir.
Bundan əlavə, Ermənistanın informasiya və humanitar məkanında daRusiya təsiri güclüdür. Rus KİV-ləri, dini və humanitar layihələr,təhsil proqramları vasitəsilə Moskva Ermənistan ictimai rəyinətəsir edir, Qərbin "xəyanəti" və "qardaş müdafiəsinin zəruriliyi"ilə bağlı narrativlər yayır.
Kremlin klassik ritorikası bu dəfə də dəyişməyib: Ermənistanlamünasibətlərin soyumasında günah tamamilə xarici güclərə, xüsusilədə Aİ və ABŞ-yə yüklənir. Moskvanın mövqeyinə görə, Qərb postsovetməkanının birliyini sarsıdır və İrəvana “yalançı seçim” təlqinedir. Rusiya səfiri Sergey Kopırkin bəyan edib: “Ölkələrimiziüz-üzə qoymaq istəyirlər. Biz Ermənistan xalqının müdrikliyinə ümidedirik.”
Bu tip açıqlamalar daha çox Ermənistan üçün deyil, KTMT-dəkidigər müttəfiqlər üçün siqnaldır: Rusiyadan uzaqlaşmaq - xəyanətkimi qəbul ediləcək. Kreml mesaj verir ki, Qərb - xaos, Rusiya isə- sabitlikdir.
Rusiya "3+3" formatını (Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan +Rusiya, Türkiyə, İran) Qərb vasitəçiliyinə alternativ kimi fəalşəkildə təbliğ edir. Lavrov və Kopırkin açıq şəkildə bildirirlərki, Moskva Bakı ilə İrəvan arasında sülh sazişinin məhz Rusiyanınvasitəçiliyi ilə imzalanmasında maraqlıdır. Bu, Rusiyaya regiondaarbitr statusunu bərpa etmək və Aİ ilə ABŞ-nin təsirini zəiflətməküçün vacibdir.
Rusiya üçün əsas məqsədlər - sərhədlərin delimitasiyası,kommunikasiya dəhlizlərinin açılması (o cümlədən Zəngəzurdəhlizinin mümkün aktivləşməsi), humanitar məsələlər və regionunümumi sabitliyidir. Moskva bu prosesdə platforma rolunu oynamaqistəyir - amma yalnız öz şərtləri ilə. Ermənistanın Qərbə meyligücləndikcə, bu format həm də İrəvana təzyiq vasitəsinəçevrilir.
Ermənistanla Rusiya arasında gərginliyin azalması - qarşılıqlıetimadın bərpası deyil, müvəqqəti maraqların üst-üstə düşməsidir.Ermənistan vaxt qazanmaq, Rusiya isə təsir rıçaqlarını qaytarmaqistəyir. Hələlik tərəflər nə açıq qarşıdurmaya, nə də realyaxınlaşmaya hazırdır.
Qısamüddətli perspektivdə diplomatik “taktiki rəqs” davamedəcək. Müdafiə və iqtisadi qurumlar səviyyəsində yeni təmaslarmümkündür. Amma Ermənistan Avropaya inteqrasiya kursunu davametdirsə, Moskva gec-tez daha sərt reaksiya verəcək - xüsusəntəhlükəsizlik sahəsinə müdaxilə olacağı təqdirdə.
Yaxınlaşma illüziyası tez bir zamanda yox ola bilər. Ermənistannə Ukraynadır, nə də Belarus.
İrəvan hələ də müstəqil hərəkət etməyə çalışır. Amma geosiyasət"neytral zona" tanımayan bir oyundur.
Rusiya isə - tarix göstərir ki - onun düşərgəsini tərk edənmüttəfiqləri bağışlamağı sevmir.
