Ali təhsil müəssisələrində təhsil keyfiyyətini və elmi dürüstlüyü qorumaq baxımından plagiatın qarşısının alınması olduqca mühümdür. Belə ki, bu problem təkcə tələbələrin etik dəyərləri deyil, həm də ali təhsil sisteminin bütövlüyünü və cəmiyyətin elmə olan etimadını təhdid edir.
Bəs, görəsən, universitetlərdə neçə faiz plagiat texniki olaraq qəbul edilə bilər və bu faiz həddi müəyyən olunarkən hansı meyarları əsas götürülür?
Mövzu ilə bağlı AzEdu.az universitetlərə sorğu ünvanlayıb.
Sorğumuza cavab olaraq Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin (ADMİU) mətbuat katibi Şəhanə Mahmudzadə qeyd edib ki, universitetdə 5 faiz plagiat texniki olaraq qəbul edilir:
“Bu da AAK-ın qoyduğu qaydalara əsasəndir”.
Xəzər Universitetinin Media üzrə rəhbəri Əlövsət Əmirbəyli söyləyib ki, universitetdə plagiat faizi 15-20 arasıdır:
“Əgər plagiatın həddi 20%-dən artıq olarsa o zaman həmin iş ləğv edilir”.
Azərbaycan Dillər Universitetinin ( ADU) İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Cavid Zeynallı qeyd edib ki, buraxılış işi və kurs işi tələbələrdən tələb olunmur:
“Magistratura üzrə təhsil alan tələbələr isə tədris müddətinin sonunda magistr buraxılış işi təqdim edirlər. Həmin buraxılış işləri elm şöbəsi tərəfindən plagiat proqramı vasitəsilə Ali Attestasiya Komissiyasının qərarı əsasında müvafiq faiz tətbiq edilir. Belə ki, bu 6%-ə qədərdir. Həmin təqdim olunan magistr işləri elm şöbəsi tərəfindən plagiyatı yoxlanılır”.
Azərbaycan Turizm və Memarlıq Universitetinin (ATMU) mətbuat katibi Sədaqət Turabova bildirilib ki, bakakavr pilləsində təhsil təhsil alan tələbələrin təqdim etdiyi buraxılış və kurs işləri antiplagiat yoxlamasına salınmır:
“Magistr pilləsində təhsil alan tələbələrin təqdim etdiyi dissertasiya işləri daxili qaydalara əsasən plagiat 2-ci oxşarlıq əmsalına görə 15%,1-ci oxşarlıq əmsalına görə isə 30%, doktorantura səviyyəsində isə 2-ci oxşarlıq əmsalı 5% olaraq qəbul edilir”.
Azərbaycan Universitetinin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Lalə Dilanova vurğulayıb ki, universitetdə yerinə yetirilən bütün növ akademik elmi tədqiqat, kitab, dərslik, dərs vəsaitlərinin, magistr dissertasiyalarını hazırlanması zamanı müəlliflərdən beynəlxalq elmi etika və akademik dürüstlük prinsiplərinin qəbulu və onlara ciddi şəkildə riayət olunmaı tələb edilir:
“Universitetdə bu istiqamətdə akademik dürüstlüyün təmin edilməsi məqsədilə 2019-cu ildən etibarən plagiat yoxlanışlarını həyata keçirir. Yoxlanışlar universitetin əməkdaşlıq etdiyi platforma vasitəsilə aparılır.
Yeni təhsil proqramlarında bakalavriat səviyyəsi üzrə bizim universitetdə tədris olunan ixtisaslarda artıq tələbələrdən buraxılış işi yazılması tələbi yoxdur. Magistr dissertasiyalarında isə akademik dürüstlüyün qorunması tələbləri aşağıdakı kimi müəyyən edilmişdir:
Oxşarlıq əmsalı 1 üzrə 15 faiz
Oxşarlıq əmsalı 2 üzrə 5 faiz
Müvafiq tələb üzrə tələbənin elmi tişində plagiat müəyyən edilmiş normadan yüksək aşkar edilərsə, düzəliş üçün ona yenidən şans verilir”.
Lənkəran Dövlət Universitetinin (LDU) İctimaiyyətlə əlaqələr və mətbuat xidmətinin rəhbəri Esmira İsmayılovanın sözlərinə görə,magistrantların magistrlik dissertasiyalarının “StrikePlagiarism” antiplagiat sisteminin yoxlamasından keçirilməsi və müvafiq arayışın təqdim olunması tələb olunur:
“Buna əsasən I oxşarlıq əmsalı 50%-dən, II oxşarlıq əmsalı isə 5%-dən çox olmamalıdır. Antiplagiat sisteminin əsas məqsədi Beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq elmi işlərdə olan oxşarlıqların yoxlanılmasını təşkil etməkdir”.
Bakı Mühəndislik Universitetinin (BMU) İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri Elman Babayev qeyd edib ki, antiplagiat sistemi üzrə universitetdaxili qaydalara əsasən, Magistr Dissertasiyaları üzrə I oxşarlıq əmsalı 25%-dən çox, II oxşarlıq əmsalı 5%-dən çox olmamalıdır:
“Antiplagiat sistemi üzrə qaydalar № 20-IQ, 07 fevral 1996-cı il tarixli “Müəlliflik hüququnun və əlaqəli hüquqların müdafiəsi sahəsində əməkdaşlıq haqqında” Sazişin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının qanunu; № 115-IQ, Bakı şəhəri, 5 iyun 1996-cı il tarixli Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu; Təhsil müəssisələrində hazırlanan tədris vəsaitlərində plagiat halları ilə mübarizənin gücləndirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 464№-li 2016-c il 05 iyul tarixli əmri ilə tənzimlənir”.
Bakı Slavyan Universitetindən (BSU) məlumat verilib ki, bakalavr pilləsində diplom işi (bakalavr işi) ləğv edilib:
“Magistratura səviyyəsində təqdim olunan magistr dissertasiyaları isə plagiatlıq yoxlamasından keçirilir və yalnız 6 faizə qədər oxşarlıq faizi ilə qəbul olunur.
Bütün bu yanaşmalar Azərbaycan Respublikasının Ali Attestasiya Komissiyasının (AAAK) müəyyən etdiyi meyarlar əsasında həyata keçirilir”.
