Artıq dördüncü ildir davam edən Ukrayna müharibəsi və son üç ayda ABŞ-da Donald Trampın yürütdüyü siyasət “seysmik” dəyişikliklərə səbəb olub. Britaniyanın “The Economist” jurnalı bu barədə məlumat verib: “İflasdan qaçmaq üçün öz qulluqçularını işdən çıxarmalı olduğunu yavaş-yavaş başa düşən tənəzzülə uğramış aristokrat ailə kimi, Avropa da artıq ödəyə bilmədiyi siyasi dəbdəbələrdən əl çəkməlidir.”
***
2020-ci ildən, İngiltərə Avropa Birliyini (AB) tərk edən ilk ölkə olduqdan bəri Londonla üz-üzə gəlmək Brüssel üçün "günahkar zövq" olub. “The Economist”ə görə, “Brexit” izləniləcək bir model deyil, qarşısının alınması üçün bir nümunədir. Britaniya Avropanın Ukraynadakı rolunu artırmaq üçün hərbi, geosiyasi və sənaye gücünə malikdir.
***
Avropanın üçüncü ölkələrə yanaşması da özünü məhv edir. AB illərdir öz qaydalarını (ətraf mühit, əmək və s.) öz hüdudlarından kənarda tətbiq etməyə çalışıb və Brüssel bürokratları “Brüssel effekti” adlanan hadisədən – Avropanın tənzimləmə vasitəsilə qlobal standartları müəyyən etmək qabiliyyətindən həzz alırlar.
Amma indi Avropanın ABŞ-ın proteksionizmini kompensasiya etmək üçün təcili olaraq ticarət razılaşmalarına ehtiyacı var. İqtisadi nəhəng kimi davranarkən əslində kiçilmək mümkün olmayan bir lüksdür.
***
Bəzi bürokratik əngəllər aradan qaldırılmağa başlanıb. Amma AB daxilində hələ də çoxlu maneələr qalmaqdadır. “The Economist”in fikrincə, ABŞ ilə ticarət əlaqələri zəifləyirsə, 27 üzv dövlət öz aralarında ticarəti artırmalıdır. Beynəlxalq valyuta Fonduna (BVF) görə əvəzində xidmətlərə inzibati maneələr 110 faiz gömrük rüsumuna bərabərdir.
Brüssel vahid bazarın dərinləşməsi ilə bağlı çox səhifəlik hesabatlar verir və sonra onlara məhəl qoymur. Məsələn, İtaliyanın keçmiş Baş naziri Mario Draqinin 2023-cü ildə dərc etdiyi və bir sıra məntiqli təklifləri özündə əks etdirən 400 səhifəlik hesabat hələ də siyirmələrdə durur.
***
Avropanın bahalı vərdişlərindən biri də problemləri həll olunmaz hala gələnə qədər təxirə salmaqdır. Məsələn, əhalinin qocalması – 1980-ci ildə hər pensiyaçıya beş işçi düşürdü. Bu gün bu rəqəm 3-dür, 2050-ci ildə isə cəmi 2 olacaq.
Aşkar həllər qeyri-real və ya siyasi cəhətdən çətin olduğu üçün rədd edilir. Avropa doğum nisbətlərini artıra bilmədi, kütləvi immiqrasiya siyasi müxalifətə səbəb olur və pensiya yaşını gözlənilən ömür uzunluğuna bağlamaq hələ də tabu sayılır
***
Avropa Soyuq Müharibədən sonra aldığı “sülh divident”ini hərbi öhdəliklərinə məhəl qoymadan sosial xərclərə xərclədi.
İtaliya və Belçika kimi bəzi ölkələr NATO-da 2014-cü ildən bəri razılaşdırılmış 2 faizlik müdafiə xərcləri hədəfinə yenicə yaxınlaşmağa başlayır.
İndi 3 faiz və daha çox söz verirlər, amma bunu necə maliyyələşdirəcəklərini demirlər. “The Economist” xəbərdarlıq edir ki, heç bir dilemma olmadığına inanmaq çoxdankı illüziyadır.
