Son illərdə qlobal enerji siyasətində əsas prioritetlərdən biri "yaşıl keçid" və bərpa olunan enerji mənbələrinə inteqrasiyadır. İqlim dəyişikliklərinin təsirlərini azaltmaq və artan enerji tələbatını ətraf mühitə zərər vermədən qarşılamaq dünya ölkələrinin əsas gündəmini təşkil edir. Azərbaycanın da enerji siyasəti bu qlobal meyllə uzlaşır. Coğrafi mövqeyi və təbii potensialı ölkəmizi bərpa olunan enerji istehsalında strateji oyunçuya çevirir və bu sahədə dünyanın inkişaf etmiş ölkələri ilə əməkdaşlığı zəruri edir.
Bu istiqamətdə əsas tərəfdaşlardan biri dünyanın "yaşıl enerji" üzrə lideri olan Çindir və o, bu göstəriciyə görə ən yaxın rəqibi ABŞ-ni iki dəfə qabaqlayır. Çin hökuməti ötən ildən etibarən Azərbaycanda "yaşıl enerji" layihələrinə maraq göstərir və investisiya planlarını bəyan edib. 2024-cü ilin mayın 14-də Prezident İlham Əliyevin ÇXR-nin Çin Xalq Siyasi Məşvərət Şurasının Ümumçin Komitəsinin sədr müavini Şen Yueyuenin başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul etməsi zamanı bu sahədə əməkdaşlıq perspektivləri və onlardan biri kimi iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizə və təmiz ətraf mühit quruculuğunda əlaqələrin birləşdirilməsi müzakirə olunub, COP29 çərçivəsində birgə fəaliyyətə dair razılıqlar əldə edilib.
Eyni zamanda, Şen Yueyuen bərpaolunan enerji sahəsində Çin şirkətlərinin Azərbaycan ilə əməkdaşlığa böyük maraq göstərdiklərini bəyan etməklə gələcəkdə qarşılıqlı layihələrin icra olunacağından bəhs edib.
Prezident İlham Əliyevin 2024-cü ilin 22–24 aprel tarixlərində Çinə dövlət səfəri iki ölkə arasında əlaqələrin yeni mərhələyə keçidini təmin edib. Səfər çərçivəsində imzalanan altı mühüm razılaşma əsasında ümumilikdə 2,4 GVt-dan çox gücə malik bərpa olunan enerji layihələrinin reallaşdırılması planlaşdırılır. Bu layihələrə Böyükşor gölündə batareya anbarı ilə inteqrasiya olunmuş üzən günəş elektrik stansiyası, "SOCAR Green" və "PowerChina Resources" tərəfindən icra olunacaq 160 MVt-lıq günəş ferması, Qobustanda 100 MVt-lıq günəş stansiyası və Xəzər dənizində mərhələli şəkildə həyata keçiriləcək 2 GVt-lıq günəş və külək layihələri daxildir. Bu yolla rəsmi Bakı karbohidrogen ixracını artırmaq və regionun dayanıqlı enerji mərkəzinə çevrilməyi sürətləndirmək üçün ikili yol planı irəli sürməyə çalışır.
Bu razılaşmalar Azərbaycanın bərpa olunan enerji sektorunda texnoloji yeniliklərə əsaslanan, regional və qlobal miqyasda nüfuzunu artıran strategiyasının mühüm hissəsidir. Üzən günəş panelləri və akkumulyator sistemləri kimi innovativ texnologiyaların tətbiqi ölkənin enerji müstəqilliyini gücləndirir, təmiz texnologiyalar sahəsində regional liderlik ambisiyalarını reallaşdırır. Bu layihələr təkcə elektrik stansiyaları deyil, onlar Azərbaycanı təmiz enerji sahəsində Xəzər regionunda ön sıralarda yerləşdirərək biliklərin ötürülməsi və innovasiya platformalarıdır.
Azərbaycan–Çin enerji tərəfdaşlığı “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü və Orta Dəhliz strategiyası ilə sıx şəkildə uzlaşır. Bakı bu layihələr vasitəsilə Çin və Avropa arasında "yaşıl enerji" körpüsünə çevrilməyi qarşısına məqsəd qoyub. Bunun nəticəsində təkcə enerji sahəsində deyil, həm də logistika və rəqəmsal infrastruktur sahələrində irəliləyişlər qeydə alınır. Ötən il Xəzər dənizi vasitəsilə daşınan yüklərin həcminin 86 % artması, Bakı Beynəlxalq Dəniz Limanının genişləndirilməsi və rəqəmsal gömrük sistemlərinin tətbiqi bu istiqamətdə atılan praktiki addımların göstəricisidir.
Çinlə artan əməkdaşlıq Azərbaycanın enerji keçidi, iqtisadi şaxələndirmə və ekoloji dayanıqlılıq məqsədlərinə töhfə verir. Xarici investisiyaların cəlbi, infrastrukturun gücləndirilməsi, texnologiya və bilik transferi kimi üstünlüklər sayəsində ölkə qlobal təmiz enerji ekosisteminə inteqrasiya imkanlarını genişləndirir. Aİ tərəfindən dəstəklənən yaşıl fondlara çıxış və beynəlxalq idarəetmə standartlarına sadiqlik isə Azərbaycanın bu sahədə beynəlxalq etibarlılığını artırır.
Enerji sahəsində Çin və digər ölkələrlə əməkdaşlığın daha geniş iqtisadi strategiyalarla inteqrasiyası Azərbaycanın uzunmüddətli inkişaf yolunda qətiyyətlə irəlilədiyini göstərir. Bakı ABŞ, Avropa İttifaqı, Rusiya və İranla konstruktiv əməkdaşlığı davam etdirməklə yanaşı, xarici investisiyaların cəlbi, infrastrukturun inkişafı və diplomatik fəaliyyət sahəsində seçim imkanlarını genişləndirmək məqsədilə Pekinlə tərəfdaşlığa üstünlük verir.
Çinlə artan əməkdaşlıq Azərbaycanın getdikcə daha qeyri-müəyyən qlobal reallıqlara çevik cavab verməsinə şərait yaradır. Bakı enerji sektorunda davamlı gücünü artırmaq üçün maliyyə mənbələrinin şaxələndirilməsi və infrastrukturun inkişafını əsas götürən inteqrasiyalı yanaşma tətbiq edir. Avropa İttifaqı tərəfindən dəstəklənən yaşıl fondlara çıxış isə Azərbaycanın ekoloji dayanıqlılığa və beynəlxalq idarəetmə standartlarına sadiqliyinin göstəricisidir. Beynəlxalq şirkətlərlə erkən mərhələdə qurulan tərəfdaşlıqlar və yerli maraqlı tərəflərin iştirakı bərpa olunan enerji mənbələrinin səmərəli inteqrasiyasını dəstəkləyir.
Bir sözlə, Prezident İlham Əliyevin Pekin səfəri Azərbaycan–Çin münasibətlərində yeni mərhələnin əsasını qoydu. İki ölkə arasında tərəfdaşlıq ümumi iqtisadi maraqlar və geosiyasi prioritetlərin uzlaşdırılmasına əsaslanan hərtərəfli strateji əməkdaşlıq səviyyəsinə yüksəldi. Səfər çərçivəsində imzalanan sazişlər - bərpa olunan enerji, ticarət-logistika, infrastruktur və rəqəmsal inteqrasiya sahələrini əhatə etməklə - Azərbaycanın davamlılıq, innovasiya və iqtisadi şaxələndirmə ilə xarakterizə olunan yeni inkişaf modelinə keçidini vurğulayır.
Bu qabaqcıl əməkdaşlıq Azərbaycanın daxili enerji keçidi məqsədlərini dəstəkləməklə yanaşı, qlobal karbonsuzlaşma səyləri ilə də üst-üstə düşür. Tikintisi davam edən və gücü 2,4 GVt-dan çox olan bərpa olunan enerji layihələri sayəsində Azərbaycan Asiya ilə Avropanı birləşdirən "yaşıl enerji" kəmərinə çevrilmək yolundadır. Çinlə tərəfdaşlıq isə Azərbaycanın beynəlxalq mövqeyini gücləndirir, qlobal təmiz enerji sisteminə inteqrasiyasını təmin edir və onu Avrasiyada irəli düşünən, iqlimə həssas oyunçu kimi möhkəmləndirir.
Kamil Məmmədov
