Dəvə ətindən qədim zamanlardan isitifadə edilib. İslam dini dəvə ətini müsəlmanlar üçün halal sayır. Dəvə əti qədim zamanlardan əksər ölkələrin mətbəxində əsas qida vasitəsi sayılıb. Buna səbəb isə uzaq səfərlərə çıxan zaman ətin uzun müddət saxlanıla bilməsi olub. Dəvələr uzun müddət aclığa və susuzluğa davam gətirə bilən heyvanlardandır.
Səfərə çıxanlar özləri ilə həmişə dəvə götürürlərmiş. Səyyahlar dəvənin dözümlülüyündən həm nəqliyyat vasitəsi kimi, həm də qida vasitəsi kimi istifadə ediblər. Dəvə ətinin bütün dünya mətbəxlərinə yayılmasında səyyahların rolu olub.
Qədim zamanlarda İran və Romada dəvə ətindən delikates kimi istifadə edilib. Monqolustanda onun yağından istifadə olunub. Yaxın Şərqdə, Şimali Afrikada və Orta Asiyada dəvə ətindən daha çox istifadə edilir. Şərq ölkələrində dəvə ətinin impotensiyanı aradan qaldırması haqda söyləntilər var.
Qida sənayesində dəvə ətinin qovurmasından, kartof ilə bişirilmiş sousundan, delikates kimi istifadə edilir. Ondan dadlı qutab hazırlanır. Bəzi ölkələrin gündəlik qida rasionunda dəvə ətindən istifadə edilir. Ərəb ölkələrində dəvə ətindən müxtəlif dadlı yeməklər bişirilir. Dəvə ətini müxtəlif tərəvəzlər və göyərtilərlə qarışdırıb dadlı yeməklər hazırlamaq olur. Dəvə ətinin 100 qramında 160,2 qram kalori var. Onu bişirdikdə isə bu rəqəm 230 qrama qədər yüksəlir.
100 qram dəvə ətinin qüda dəyəri:
— Zülallar – 18,9 qr.
— Yağlar – 9,4 qr.
— Su – 70,7 qr.
— Kalori – 160,2 kKal.
Dəvə ətinin tərkibi kalium, fosfor, maqnium, B1, B2, PP, B9, C, A və E vitaminləri ilə zəngindir. Dəvə ətinin tərkibində olan xüsusi kimyəvi maddələr onun qiymətli olmasını sübut edir. Dəvə ətində olan züllalar və yağların tərkibində xolesterin azdır. Dəvə ətinin tərkibindəki bioloji aktiv maddələrin olması onu dietoloqların xüsusi tərtib olunmuş dietalarına daxil edib. Dəvə əti ən yaxşı dietik ətlərdən biri sayılır. Dəvə ətinin tərkibi mikroelementlər və dəmirlə zəngindir. Onun tərkibindəki dəmir orqanizm tərəfindən asanlıqla sorulur. Bu səbəbdən də uşaqlara dəvə əti yedirməkdə fayda var.
Bu qida onların inkişafına müsbət təsir edir və orqanizmlərinin infeksion xəstəliklərə qarşı müdafiə qüvvəsini artırır. Tərkibində olan kalsium və sink hüceyrələrin inkişafını sürətləndirir, saçları möhkəmləndirir və parlaq edir. Dəvə əti yemək dəri, selikli qişa və qan xəstəlikləri zamanı çox faydalıddır. Dəvə əti yemək qan azlığını aradan qaldırır, orqanizmin müdafiə qüvvəsini artırır, həzmi sürətləndirir. Onun tərkibində olan mikroelementlər qanda şəkərin miqdarını idarə edir. O iltihab əleyhinə, antioksidant, immun sistemi yüksəldici təsirə malikdir.
Dəvə ətinin qaraciyərində və böyrəklərində isə riboflovinin və B2 vitamininin miqdarı çox yüksəkdir. Bu orqanizmdə bütün orqanların işinə təsir edir və onların fəaliyyətini sürətləndirir. Dəvə əti yemək anemiyanın əlamətlərinin azalmasına səbəb olur. Ondan dadlı qutab bişirilir. Dəvə ətindən hazırlanan kotletlərin dadı çox gözəl olur. Dəvə ətinindan hazırlanan basdırmanın dadından isə doymaq mümkün deyil. Dəvə ətində aşağıdakı reseptlə dadlı paştet hazırlanı.
Lazım olanlar:
— 250 qram ət
— 40 qram göbələk
— 30 qram quyruq
— 1 baş soğan
— soya çubuqları
— soya sousu
— şərab
— sirkə.
Paşteti hazırlamaq üçün ət yuyulur və 30 dəqiqə ərzində bişirilir. Sonra o sümüklərdən azad edilir,soğan, zəncəfil kökü əlavə edilir və yenidən bişirilir. Ətin suyu çəkilib quru qaldığı zaman ona göbələk və üyüdülmüş quyruq əlavə edilir və qarışdırırlır. Sonra duz, istiot, şərab, sous və sirkə əlavə edilib yenidən 20 dəqiqə bişirilir. Zövqə görə keşniş əlavə edilir. Dəvə ətinin zərərli xüsusiyyətləri+ Dəvə ətinin istifadə edilməsi üçün xüsusi bir ölçü və qadağa yoxdur. Onun zərərləri barədə heç bir məlumata rast gəlinmir.
Aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, dəvə sidiyi bir çox cəhətdən faydalıdır. Lakin hər dəvənin sidiyi faydalı deyil. Faydalı sidiyi əldə etmək üçün onu xüsusi şəraitdə yetişdirirlər. Bunun üçün Yəmən və Səudiyyə Ərəbistanda bitən otları yeyərək qidalanan dəvələrin sidiyini istifadə etmək lazımdır.
***
Dəvə sidiyi nəyə faydalıdır?
Aparılan laboratoriya analizləri nəticəsində dəvə sidiyində azot, kükürd, fosfat, natrium, manqan, pfenniq turşu, dəmir, silisium, xlor, maqnezium, kislota aşkar edilib.
Bundan başqa dəvə sidiyi kalsium duzları A,B,C,D və E vitaminlərini də ehtiva edir.
Dəvə sidiyi öksürək, ağrılı menstruasiya, vaginizm, müxtəlif cinsi və qadın xəstəliklərinin, eləcə də miqren, baş ağrısı, qəbizlik, ishal və dəri problemlərinin müalicəsində effektli təsir göstərir.
Alimlər bildirib ki, dəvə sidiyindən mütəmadi istifdə zəhərli maddələrin bədəndən atılmasına, bədənin həzm sisteminin yaxşılaşmasına kömək edir. Eyni zamanda immun sistemini gücləndirərək xəstəliklərin yaranmasının qarşısını alır.
"Sidik terapiyasının möcüzələri" başlıqlı məqalədə dəvə sidyinin soyuqdəymə, oynaq iltihabı, hətta xərçəng və QİÇS kimi xəstəliklərə müalicəvi təsir göstərdiyi də yazılıb.
***
Dəvələrdə çoxalma və cütləşmə
Dəvələrdə çoxalma və dəvələrdə cütləşmə məsələsi varsa, digər məməlilərdə olduğu kimi dəvələr də doğuşla çoxalırlar. Ancaq cütləşmə dövrlərində normal olaraq itaətkar bir heyvan olan dəvələr bu dövrdə çox qəzəblənir və çox təhlükəli hərəkətlər nümayiş etdirirlər. Cütləşmə zamanı dəvələr tüpürə, dişləyə və ya təpikləyə bilər. Bundan əlavə, dromedary erkək dəvələr cütləşmə dövründə yanaqlarının kənarından yumruq böyüklüyündə qırmızı, hava ilə dolu selikli kisə əmələ gətirir. Buna östrus kisəsi deyilir.
Dəvələrin tarixinə nəzər saldığımız zaman dəvələrin eramızdan əvvəl 5000-ci ildən atlarla birlikdə əhliləşdirildiyi görünür. İlk dövrlərdə Misirdə öküzün yerinə dəvələrin əhliləşdirilməsi, əldə edilən məlumatlara görə mal-qara, keçi və qoyun kimi heyvanlardan çox gecdir.
Dəvə Həyatı
Dəvələrin həyatı irqinə və yaşayış şəraitinə görə dəyişsə də orta ömrlərinin 40-50 il olması bildirilir. Çox dəyişkən iqlim xüsusiyyətlərinə malik coğrafiyalarda daha dayanıqlı olduqları üçün hibrid (tək və başlı dəvələr tərəfindən yetişdirilmiş) növlərə üstünlük verilir.
DƏVƏLƏR HAQQINDA MARAQLI MƏLUMATLAR
Bakıya gəlib dəvə udmaq istəyir » SportFM.Az - İdman xəbərləri
Dəvələr donqarlarında piy saxlaya bilirlər: Dəvələrin ən fərqli xüsusiyyətlərindən biri də kürəklərindəki donqarlarındakı yağ sayəsində xüsusilə qıtlıq dövründə qidalarını burada təmin edə bilmələridir. Bu xüsusiyyət yalnız dəvələrdə olur.
Uzun ayaqları və yumşaq ayaqları sayəsində ən çətin səthlərdə belə rahat yeriyə bilirlər: Dəvələrin ən fərqli xüsusiyyətlərindən biri də ayaqları yumşaq və ayaqları kifayət qədər uzun olduğu üçün qar və qum üzərində rahat yeriyə bilmələridir.
Onların ecazkar şəkildə 3 qoruyucu kiprikləri var: Dəvələrin ən fərqli xüsusiyyətlərindən biri də hər iki gözündə 3 qoruyucu kirpik olmasıdır. Bu qoruyucu kirpiklər sayəsində səhrada baş verə biləcək səhra fırtınalarına qarşı qeyri-adi qorunma təmin edilir.
Qulaqları çox tüklüdür: Dəvələrin qulaqları çox tüklüdür. Bu tüklər dəvələrin qulaqlarını səhra tufanlarından qorumaqda mühüm rol oynayır.
Lazım olduqda bağlana bilən burun dəlikləri var: Dəvələrin xüsusiyyətlərindən biri də lazım olduqda bağlana bilən burun dəliklərinin olmasıdır. Xüsusilə fırtınalarda burun içinin zədələnməsinin qarşısını almaq üçün burun dəlikləri mükəmməl şəkildə bağlanır. Onların qeyri-adi qoxu hissi də var. Səhrada kilometrlərlə uzaqda olan obyektləri asanlıqla qoxuya bilirlər.
Parçalar kürəyini örtən tüklərdən əldə edilir: Qeyd etmək istərdik ki, dəvələrin, xüsusən də belindəki tüklər kifayət qədər yumşaqdır. Buna görə də dəvələrin belindəki tüklərdən yumşaq parçalar alınaraq satışa çıxarılır.
Yerdə dincəlirlər: Dəvələrin ən fərqli xüsusiyyətlərindən biri də dincələn zaman yerə yıxılmalarıdır. Dəvələr yorulanda dərhal yerə yıxılır və bir qədər dincəldikdən sonra yenidən ayağa qalxırlar.
Onların tükləri kifayət qədər qalındır: Dəvələrin tükləri dərilərindən qat-qat qalındır. Qalın kürkləri sayəsində ən isti və ən soyuq hava kütlələrinə çətinlik çəkmədən dözə bilirlər.
Donqarları sayəsində susuzluğa dözürlər: Yuxarıda qeyd etdik ki, dəvələrin belindəki donqarlar onların qidalanmasında həyati əhəmiyyət kəsb edir. Onu da qeyd etmək istərdik ki, onların donqarları dəvələrə 3 həftə susuzluğa tab gətirə bilir. Dəvələr donqarları sayəsində qıtlıq zamanı yarana biləcək susuzluq probleminə minimum 3 həftə tab gətirə bilirlər.
Uzun ayaqları sayəsində metr hündürlüyündə olan yarpaqları asanlıqla yeyə bilirlər: Bayaq qeyd etmişdik ki, dəvələrin uzun ayaqları var və bu səbəbdən olduqca rahat hərəkət edə bilirlər. Bundan əlavə, uzun ayaqları sayəsində 3 metr hündürlüyündə yarpaqları çətinlik çəkmədən yeyə bilirlər. Dəvələrin ayaqları isə təkcə səhra ərazisinə deyil, həm də dağlıq ərazi şəraitinə asanlıqla uyğunlaşa bilir.
Dəvələrin digər bilinməyən xüsusiyyətləri hansılardır?
Məqaləmizin əsas mövzusu olan dəvələrin xüsusiyyətləri haqqında sizə məlumat verdikdən sonra indi də dəvələrin digər xüsusiyyətləri haqqında məlumatı sizə təqdim edək. Dəvələrin bəzi naməlum xüsusiyyətləri vardır.Məlum xüsusiyyətləri bunlardır;
Dəvə südü inək südündən 3 qat daha faydalıdır: Araşdırmalar göstərib ki, dəvə südü inək südündən belə daha faydalıdır. Süddə olan C vitamini inək südündəki C vitaminindən 3 dəfə çoxdur.
Dəvələrin 3 göz qapağı var: Dəvələrin bilinməyən xüsusiyyətlərindən biri də gözlərində 3 göz qapağı olmasıdır. Bu xüsusiyyət sayəsində gözlər fırtına, külək və baş verə biləcək digər mənfiliklərdən qorunur.
Quma toxunan kimi ayaqlarının altı yayılır: Dəvələrin ayaqlarının çox yumşaq bir quruluşa malik olduğunu qeyd etdik. Buna görə də ayağının yumşaqlığına görə qumla təmasda olduğu andan yayıldığı başqa bir xüsusiyyətdir. Bu sayədə qumda batmaq və ya sürüşmək kimi mənfi halların qarşısı alınır.
Ayaqlarının gücü sayəsində çox yeriyə bilirlər: Dəvələrin ayaqlarının kifayət qədər güclü olduğunu qeyd etdikdən sonra, güclü ayaqları sayəsində hər gün ən az 55-60 kilometr məsafə qət edə bildiklərini qeyd etmək istərdik. . Ən isti səhra şəraitində belə, dəvələr güclü ayaqları sayəsində yorulmadan ən az 60 km gedə bilirlər.
Göründüyü kimi, dəvələrin də bəzi bilinməyən xüsusiyyətləri var. Dəvələrin bilinməyən xüsusiyyətləri haqqında sizə məlumat verdikdən sonra dəvələrin hansı xüsusiyyətlərdən ibarət olması ilə bağlı yazımızı tamamlayırıq.
